पोस्ट्स

2016 पासूनच्या पोेस्ट दाखवत आहे

शेळीच्या गोठ्याविषयी

शेळी पालन करण्याचे तीन प्रकार आहेत. परंपरागत पद्धत, अर्धबंदिस्त पद्धत आणि बंदिस्त पद्धत. परंपरागत पद्धतीत शेळ्यांना चरण्यास मोकळे सोडले जाते. त्यांच्यामागे एखादा गुराखी असतो आणि तो दिवसभर त्यांना लोकांच्या बांधांना,नदीनाल्यात कुपाट्यांना आणि कुरणांमध्ये चारून संध्याकाळी घरी आणतो. मग दुसर्‍या दिवशी सकाळी चरायला सोडेपर्यंत त्यांना काही खाऊ घातले जात नाही.किंवा बहुतेक मोठे शेळीपालक सकाळ व संध्याकाळ दोन वेळा . अशाच पद्धतीने आपल्या राज्यात शेळ्या मोठ्या प्रमाणावर पाळल्या जात आहेत. परंतु या पद्धतीत काही फायदे आहेत आणि काही दोषही आहेत. फायदा असा की, या पद्धतीत चारा-पाण्यावर काही खर्च होत नाही. त्यामुळे नफ्या-तोट्याचा काही प्रश्‍नच नसतो. मात्र या पद्धतीने फार प्रमाणावर शेळ्या पाळता येत नाहीत. एखाद्या सुशिक्षित शेतकर्‍याला शेळी पालनाचा उद्योग फार मोठ्या प्रमाणावर करून तीन-चारशे शेळ्या पाळायच्या असतील तर त्याला ही मोकाट पद्धत काही उपयोगाची नाही. त्यामुळे बंदिस्त शेळीपालन ही पद्धत आता पुढे आली आहे. जसे आपण कोंबड्या पाळतो आणि त्यांना एका पिंजर्‍यामध्ये कायम कोंडून ठेवून तिथे त्यांना चारा-पाणी दे...

प्रजनन व्यवस्थापन म्हणजे शेळी पालनातून भरघोस उत्पन्नाची हमी

शेळी पालन करताना शेळी पासून मिळणारे करडे म्हणजेच उत्पन्न होय.या अनुषंगाने पाहता उत्तम करडे म्हणजे उत्तम उत्पन्न आहे.मग प्रजननाकडे दुर्लक्ष करता कामा नये.तर बघूया कसे करावे प्रजनन व्यवस्थापन .                 १} शेळीचे वय किमान ९ महिने असावे.तर वजन किमान ३० किलो असले पाहिजे .      २}पहिलटकरीण शेळीचे प्रथम दोन माज सोडून तिसऱ्या माजात रेतन करावे.किंवा शेळी भरवून घ्यावी. ३}शेळी दर २१ (१८-२१)दिवसांनी माजावर येते.माजाचा कालावधी ३० ते ३६ तासाचा असतो.असे दिसून येते कि शेळीमधील स्त्रीबीज  २४ ते ३० तासात  सुरु होत असते.म्हणून याच काळात किमान दोनदा शेळी भरवून घ्यावी.किंवा कृत्रिम रेतन करावे. ४}प्रजननासाठी साधारणतः २५ शेळ्यामागे एक नर ठेवावा.हा बोकड निट पाहून ,तपासून घ्यावा.त्याचा /त्याच्या आईचा उत्पादनक्षमतेचा इतिहास म्हणजेच शेळीपालन व्यवसायाचे भविष्य आहे. ५}माजाची तारीख ,भरविल्याची तारीख,बोकडाची नोंद,विण्याची संभावित तारीख  इत्यादी बाबी नोंद करून घ्याव्या.(गर्भवती शेळी आरोग्य कार्ड) ६}शेळी भरविल्यानंतरपुढील दो...

जाणून घेवूया शेळीपालनात प्रजननातील सामान्य चुका व उपाय .

    शेळीपालन व्यवसायात नफा तोटा हा शेळ्यांच्या प्रजननावर अवलंबून राहत असल्याने त्यांच्या प्रजननावर जाणीव पूर्वक लक्ष देणे अनिवार्य आहे.केवळ शेळी पालनात नफा आहे अशा मोघमात शेळीपालन व्यवसाय करताना हा व्यवसाय केवळ ना नफा ना तोटा या तत्वावर चालताना /चालवताना आपल्याला साधारण शेळीपालक दिसून येतो.तर थोडा बहुत अभ्यास पूर्वक पद्धतीने शेळीपालन करणारा व्यावसायिक प्रजनन या बाबीकडे चुकूनही दुर्लक्ष करताना दिसून येणार नाही. सदर लेखात फार सखोल वैचारिक विवेचन न करता आपण ठळक चुका व ठळक दुरुस्ती कशा आहेत ते पाहू.   ठळक चुका. १)आपली शेळी ज्या बोकडापासून फळणार आहे तो बोकड त्या शेळीचा अ)मुलगा ब)वडील क)नातू ड)पन्नातु ढ)पणजोबा च)चुलत भाऊ छ)मावसभाऊ ज)सख्खा भाऊ झ)काका त)मामा ठ)जवळील/रक्ताच्या नात्यातील तर नाही ना? २)ज्या बोकडापासून आपण शेळी फळवत आहे तो बोकड त्या शेळीपेक्षा अ)वय ब)वजन क)उंची ड)लांबी ढ)प्रत च)ताकद/क्षमता  इत्यादीने कमी तर नाही ना? ३) जी शेळी आपण फळवणार आहे तिची गर्भ संगोपनासाठी शारीरिक क्षमता आहे कि नाही?              असे एक ना...

संगमनेरी शेळी

                                पांढरी शुभ्र शेळी कोणाला आवडणार नाही?अर्धबंदिस्त शेळीपालनासाठी शिफारस केलेली संगमनेरी शेळी दुध व मास दोन्ही उद्देशासाठी पाळली जाते.असे म्हटले जाते कि एका शेळीचे दुध ४ माणसांच्या एका कुटुंबाला पुरेसे होते.सहज दर दिवसाला दीड ते दोन किलो दुध त्या देतात. शारीरिक गुण वैशिष्टे :- संगमनेरी शेळीत निम्मेधिक शेळ्या पांढऱ्या रंगात आढळतात.६६%शेळ्या पांढऱ्या रंगात तर १६ %शेळ्या तांबड्या रंगात व उर्वरित शेळ्या पांढरट तांबड्या रंगात दिसून येतात. नाक चमकदार काळे किंवा तांबड्या रंगाचे असते. पाय/खुर काळ्या किंवा तांबड्या रंगाचे असते. शिंगे:सुमारे ८%ते १२% शेळ्या बिनशिंगी आढळतात.उर्वरित शेळ्यांना शिंगे आढळतात.शिंगाचा आकार सरळ व मागे वळलेली असतात. कपाळ बहिर्वक्र (roman nose)आणि सपाट दिसून येते . दाढी संगमनेरी शेळ्यांमध्ये तुरळक प्रमाणात दाढी दिसून येते. शेपटी बाकदार साधारणतः १८.२५ सेमी लांबीची (कमीजास्त ०.२५ सेमी ) कान प्रामुख्याने लोंबकळलेले असून बहुतेकदा उभे किंवा समानांतरहि दिसून य...

चला शिकूया व्यावहारिक शेळीपालन : उस्मानाबादी शेळी

चला शिकूया व्यावहारिक शेळीपालन : उस्मानाबादी शेळी

उस्मानाबादी शेळी

इमेज
उस्मानाबादी शेळी            हि  जात दुहेरी उपयोगाची म्हणून ओळखल्या जाते. महाराष्ट्रातील उस्मानाबाद,लातूर,बीड,परभणी,अहमदनगर,सोलापूर  भागातील असून विदर्भात सर्वदूर या शेळ्या दिसून येतात.राज्यातील शेळ्यांच्या जातीचा विचार करता उस्मानाबादी शेळी उत्पादनाला किफायती असल्याने वेगवेगळ्या संस्था ,शासन या जातीच्या शेळ्या पाळण्याचा सल्ला दिला जातो.या शेळ्यांची वाढ अतिशय जलद असून वर्षभरातच त्या ४०-५० किलोच्या होतात.साधारण उंच जनावर असून नराचे वजन सरासरी ३३.५ kg तर मादी ३१.५ kg पर्यंत असते.साधारणतः ७५%शेळ्या रंगाने काळ्या दिसून येतात तर करड्या,पांढऱ्या,ठिपकेदार सुद्धा दिसून येतात.या शेळ्या जुळी करडांसाठी प्रसिध्द असून बहुतांश उत्तम व्यवस्थापनातील शेळ्या ३,४,५ पर्यंत पिले एक्काच वेतात देताना सुद्धा पाहण्यात आले आहे. उस्मानाबादी शेळ्यांचे शारीरिक गुणधर्म:- रंग :काळा कान :-लोंबकळनारे. शिंगे:-मागे वळलेली उंची:६५ ते ७० सेंटी मीटर लांबी:-६० ते ६५ सेंटी मीटर छाती :-६५ ते ७० सेंटी मीटर वजणे:- पिलांचे जन्मतः वजन :- करडाचे जन्मतः वजन सरासरी २.५०० kg...

उस्मानाबादी शेळी

इमेज
उस्मानाबादी शेळी            हि  जात दुहेरी उपयोगाची म्हणून ओळखल्या जाते. महाराष्ट्रातील उस्मानाबाद,लातूर,बीड,परभणी,अहमदनगर,सोलापूर  भागातील असून विदर्भात सर्वदूर या शेळ्या दिसून येतात.राज्यातील शेळ्यांच्या जातीचा विचार करता उस्मानाबादी शेळी उत्पादनाला किफायती असल्याने वेगवेगळ्या संस्था ,शासन या जातीच्या शेळ्या पाळण्याचा सल्ला दिला जातो.या शेळ्यांची वाढ अतिशय जलद असून वर्षभरातच त्या ४०-५० किलोच्या होतात.साधारण उंच जनावर असून नराचे वजन सरासरी ३३.५ kg तर मादी ३१.५ kg पर्यंत असते.साधारणतः ७५%शेळ्या रंगाने काळ्या दिसून येतात तर करड्या,पांढऱ्या,ठिपकेदार सुद्धा दिसून येतात.या शेळ्या जुळी करडांसाठी प्रसिध्द असून बहुतांश उत्तम व्यवस्थापनातील शेळ्या ३,४,५ पर्यंत पिले एक्काच वेतात देताना सुद्धा पाहण्यात आले आहे. उस्मानाबादी शेळ्यांचे शारीरिक गुणधर्म:- रंग :काळा कान :-लोंबकळनारे. शिंगे:-मागे वळलेली उंची:६५ ते ७० सेंटी मीटर लांबी:-६० ते ६५ सेंटी मीटर छाती :-६५ ते ७० सेंटी मीटर वजणे:- पिलांचे जन्मतः वजन :- करडाचे जन्मतः वजन सरासरी २.५०० kg...

शेळ्यांच्या विविध जाती.

इमेज
                    व्यावहारिक शेळीपालन व्यवसाय करताना किफायतशीर उत्पन्न मिळवून देणाऱ्या शेळ्या पाळल्याशिवाय पर्याय नाही."शुद्ध बीजापोटी फळे रसाळ गोमटी " या म्हणी नुसार शेळीपालन व्यवसायातून रसाळ गोमटी फळे पाहिजे असल्यास शुद्ध बिजाशिवाय पर्याय नाही.बहुतांश व्यावसियाकांना आपली शेळी कुठल्या जातीची हे देखील माहिती नसते.गावराणी म्हणूनच कुठल्याही शेळीकडे बघितल्या जाते.पण काही बारकावे जाणून घेतल्यास शेळीची जात ओळखल्या जावू शकते.अशाच शुद्ध जातीचे लक्षण दाखविणाऱ्या शेळ्यांपासून मिळालेल्या उत्पन्नाचा अंदाज घेता इतरांपेक्षा जास्त मिळत असल्याचे सहज पाहण्यात येते. आज आपण पाहूया शेळ्यांच्या विविध जाती. १) कोकण कन्याळ शेळी.                   या शेळया कोकणातील  समुद्र किनारच्या  प्रदेशातील सिंधुदुर्ग जिल्ह्तीयातील सावंतवाडी,दोडामार्ग ,कुडाळ भागातील   असून विदर्भातही काही  प्रमाणात या शेळ्या दिसून येतात.प्रामुख्याने मासासाठी उपयुक्त जात असून,दर दोन वर्षात तीनदा करडांना जन्म देते.प्र...

शेळीच्या लेंडीखत विषयी

v    शेळीच्या लेन्डीखत विषयी v    शेती करताना शेतीसाठी खताचे महत्व अनन्य साधारण आहे.उत्तम पिक मिळवण्यासाठी उत्तम बियाण्याइतकेच महत्व उत्तम खतदेखील तितकेच महत्वाचे आहे .खतावरच झाडाला मिळणारे पोषण अवलंबून असते.प्रामुख्याने खताचे दोन प्रकारात विभागणी केल्यास रासायनिक व सेंद्रिय असे प्रकार दिसून येतात.रासायनिक खताचा जास्तीत जास्त वापर अलीकडील काळात झाला आहे.अर्थातच हरित क्रांती नंतरच्या काळात.परंतु ह्याच्या अंधाधुंद वापरामुळे जमिनीवर,पिकावर,उत्पन्नावर विपरीत परिणाम दिसून येत असल्याने शेतकऱ्यांच्या व शास्त्रज्ञांचा कल सेंद्रिय खताकडे झालेला दिसून येत आहे.सेंद्रिय खतामुळे जमिनीची सुपीकता वाढून उत्पन्न वाढवणे सहज शक्य होत असून त्याचे जमिनीवर,पिकावर कसलेच दुष्परिणाम दिसून येत नाही.          सेंद्रिय खत म्हटले कि दोन प्रकार ठळकपणे दृष्टीक्षेपात येतात .एक तर गायीम्हशींचे शेणखत व दुसरे म्हणजे शेळ्या मेंढ्याचे लेंडीखत .सध्यस्थितीत शेतकरी शेणखत अधिक प्रचलित आहे.याचे कारण म्हणजे सहज उपलब्धता व त्याच्या अधिकात अधिक प्रचार/प्रसार .तसेच त...

शेळीचे दुध काढताना घ्यावयाची काळजी

इमेज
शेळीचे दुध हे मानवासाठी एक पूर्ण आहार म्हणून फार पूर्वीपासून प्रचलित आहे .ज्यांना शेळीच्या दुधाचे गुणधर्म माहिती आहेत ते फार आवडीने शेळीचे दुध सेवन करतात.तर ज्यांना माहिती नाही असे किवा याविषयी अज्ञ लोक घरी शेळ्या असूनही शेळीच्या दुधाची हेटाळणी करतात.बरेच जण शेळीच्या दुधाचा उग्र वास येतो म्हणून ते पिण्याचे टाळतात.तर बघूया आता शेळीपासून शुद्ध स्वच्छ दुध मिळवण्याचे तंत्र........................... १० टिप्स १]शेळी नेहमी स्वच्छ ठेवा.तिच्या अंगावर घाण साचू देवू नका. २]शेळीचा गोठा/तिची दुध काढण्याची जागा स्वच्छ ठेवा. ३]पायामागील केस कापून टाका. ४]दुध संकलन करण्याचे पात्र स्वच्छ असुद्या. ५]दुध काढण्यासाठी stand चा वापर करा. ६]बिजू बोकड दूर ठेवा. ७]दुध काढण्यापूर्वी व नंतर शेळीची कास कोमट पाण्याने स्वच्छ धुवून कोरड्या फडक्याने पुसून घ्या. ८]दुध काढून झाल्यानंतर लगेच शेळी बसू नये म्हणून तिच्यापुढे किमान १५-२० मिनिटे पुरेल इतका चारा बांधून ठेवा. ९]बकरी सहज दुध काढू देत नाही ,उड्या मारते म्हणून दुधात घाण जाणार नाही याची दक्षता घ्या. १०]उग्र घाण वासापासून दूर दुधाचे संग्रहण करा.कारण ...

आईपासून करडांचे वेगळे संगोपन करणे आवश्यक

शेळी                                                 व्यावसयिक शेळीपालनासाठी करडे ४-५ दिवसांची झाल्यानंतर वा चालू फिरू लागल्यानंतर शेळीपासून वेगळे वाढवणे अतिशय उपयुक्त असते.पिलांना जसजशी समज येवू लागते तसतशी ती मातेच्या कासेला दुध पिण्यासाठी झटू लागतात.यात शेळीला बरेच अपाय होतात.प्रसूतीमुळे ती आधीच थोडीफार कमजोर झालेली असते.शरीरातील पोषक द्रव्ये,कल्शीयम,प्रथिने,इत्यादींचा ह्रास झालेला असतो.तसेच शिल्लक द्रव्ये/उर्जा हि दुध बनविण्याच्या कामी खर्च होत असते.करिता उर्जा टिकवून ठेवनेसाठी शेळीला जास्तीत जास्त आराम व पोष्टिक आहाराची गरज असते.पिले सतत शेळीजवळ राहत असल्याने शेळी सतत सक्रीय राहते.दुध पिण्याच्या हव्यासाने पिले तिला स्वस्थ राहू देत नाही.ती उठताच पिले दुध पिण्यासाठी झटू लागतातव शेळी स्वतःस वाचविण्यासाठी उड्या मारू लागते.दुध शिल्लक नसल्यास ती ओरड...

शेळी पालनासाठी महत्वाच्या काही गोष्टी

        उत्तम शेळीपालक होण्यासाठी तसेच शेळीपालन व्यवसायातून जास्तीत जास्त निव्वळ नफा मिळवण्यासाठी आपण खालील गोष्टीचे अनुसरण केले तर शेळीपालन व्यवसायातून नक्कीच भरीव नफा मिळण्यास मदत होईल.    १}प्रथम शेळीचे ऐकायला शिका.तिला समजून घ्या .तिच्याशी मैत्रीपूर्ण संबंध स्थापित करा.    २}अनुभव हाच गुरु माना.अनुभवातून शिकत चला.इतरांचे अनुभव देखील ऐका.     ३}खर्चात कायम बचत धोरण राबवा.उपलब्ध साधन सामग्री सर्वोत्तम माना.अति/अवाजवी खर्चाने व्यवसायातील नफा कमी कमी होत जातो.अनावश्यक खर्चापासून दूर रहा.     ४}चांगल्या शेळी पालकांच्या सतत संपर्कात रहा.याकरिता सोशल मिडिया चा वापर करण्यास कधीही कसर करू नका.उदा.whatsapp,facebook,इत्यादी.     ५}स्वतः कामातुर व्हा.प्रत्येक कामात जमेतोवर सहभागी व्हा.गडी माणसांवर वा अननुभवी माणसांवर कधीही पूर्णतः विसंबून राहू नका.     ६}तज्ञांचा सल्ला घेवूनच कोणतेही काम करा.कारण या व्यवसायात आज घेतलेल्या निर्णयावरच उद्याचा नफा अवलंबून आहे.कोणताही निर्ण...